Grzegorz Sacha SVD

WIELOKULTUROWOŚĆ JAKO WYZWANIE WSPÓŁCZESNOŚCI

Wstęp

Jedną z cech tak charakterystyczną dla współczesnych nam czasów jest wieloetniczność wyróżniająca się szczególnie w państwach, do których masowo napływają rzesze emigrantów. Dlatego też zjawisko wielokulturowości czyli współistnienia odmiennych wartości i tradycji określonych w ramach jednego organizmu państwowego nabiera coraz większego znaczenia i skłania do głębokiej refleksji.

Największą przeszkodę na drodze do zaakceptowania istnienia różnych kultur czy odmiennych religii stanowi zwyczajne uprzedzenie wynikające z fałszywego obrazu tzw. „obcych”, „innych”, „odmiennych”. Owa reakcja niechęci, dezaprobaty czy wręcz wrogości rodzi się najczęściej z niewiedzy. Bowiem nieznajomość kultury, tradycji, obrzędu, religii czy języka innych narodów, społeczności lub grup prowadzi do negatywnych zachowań. Jakie więc stoi wyzwanie przed reprezentantami różnych kultur? Najistotniejszym celem jest zapobiec niebezpieczeństwu, jakie niesie z sobą fakt niezrozumienia drugiej osoby i wynikające z tego inne negatywne implikacje. W odpowiedzi na te potrzeby Koło Naukowe Antropologii Kultury zorganizowało w dniach 18 – 23 sierpnia 2003 r. w Ocyplu koło Starogardu Gdańskiego warsztaty naukowe Międzynarodowe Forum Dialogu Kultur, w którym uczestniczyli studenci różnych wyższych uczelni reprezentujących 5 narodowości.

1. Przestrzeń spotkania

W czasach globalizacji panuje duża anonimowość spowodowana masową produkcją i światową dystrybucją wytworów kulturowych. Coraz mniej słyszalny staje się dyskurs o człowieku jako podmiocie i twórcy kultury. Międzynarodowe Forum Dialogu Kultur w swym założeniu miało charakter bezpośredniego spotkania osobowego uwzględniającego konkretny czas i miejsce. Spotkanie zakładało otwarcie się na innych ludzi często odmiennych kulturowo od nas, stworzenie wolnego miejsca dla drugiej osoby. Bowiem bezpośrednie kontakty osobowe przezwyciężają relację typu dawca - biorca na korzyść relacji wzajemności i równości. Dzięki tym kontaktom poszerza się znajomość kontekstu życia uczestników spotkania i jego uwarunkowań. Dochodzi do zwiększenia kompetencji w zakresie komunikacji międzykulturowej (przekraczanie granic własnej kultury), wzmocnienia solidarności między partnerami i skłonienia do refleksji nad uwarunkowaniami etycznymi, społecznymi i politycznymi. W końcu osobiste relacje pozwalają na poznanie doświadczeń życiowych, uczuć, radości i smutków drugiego.

2. Formy dialogu

W kontaktach między osobami reprezentującymi różne kultury ważną rolę odgrywają trzy przestrzenie, jakimi są: dialog językowy, komunikacja niewerbalna oraz widowiska kulturowe. Przez sześć dni uczestnicy obozu zapoznawali się z metodą pracy z informatorem, konieczną do nauki języka o tradycji ustnej. W zajęciach tych wykorzystano następujące języki: bahasa indonesia, nage, kikongo, ewe, akeanon. Sesje popołudniowe poświęcone były komunikacji niewerbalnej. Przy pomocy gestu i ruchu czy też później z użyciem już wyuczonych dialogów w różnych językach przedstawiano m.in. formy powitań, pożegnań, nawiązywania kontaktu, relacji kobieta – mężczyzna. Odgrywając na żywo scenki niewerbalnych kontaktów międzyludzkich, skupiono się na wartościach, które leżą u ich podstaw: zachowanie twarzy, reguły symetrii i asymetrii, rytuały unikania, miejsce i okoliczności spotkania. Wieczorne spotkania poświęcone były widowiskom kulturowym, które przez swój świąteczny charakter najpełniej podkreślają wyjątkowość poszczególnych kultur. Widowiska kulturowe jako miejsce prezentowania form i wartości zbliżonych do tych jakie występują w życiu społecznym, stanowią refleksję o kulturze, zakładają i podtrzymują ciągłość tradycji oraz prowadzą do realizacji celów społecznych. Uczestnicy mieli okazję do nauki kilku tańców afrykańskich i azjatyckich.

3. Wychowanie do wielokulturowości

Międzynarodowe Forum Dialogu Kultur stworzyło jego uczestnikom podstawy przygotowania do możliwej relacji międzyludzkiej a szczególnie w sytuacji bezpośredniego kontaktu z przedstawicielami innej kultury. Pozwoliło to na zdobycie nowego, pogłębionego doświadczenia, które pozostając otwarte na różnice między kulturami, przyczyniło się do kształtowania się nowych modeli interpretacji i postrzegania świata. Zainicjowana przez organizatorów warsztatów postawa dialogu między ludźmi różnych kultur pogłębiła wzajemne zaufanie i sympatię. Ponadto owe spotkanie stworzyło doskonałą okazje do poznania własnych ograniczeń a jednocześnie poszerzenia wzajemnej otwartości ułatwiającej kontakt z drugim człowiekiem. Codzienne towarzystwo tzw. „innych” pozwoliło dostrzec relatywność swych zachowań i spojrzeć na siebie z pokorą. Konsekwencją tych działań było niewątpliwie wzbogacenie i rozwój osobowości wszystkich uczestników. Wynika stąd, że ukształtowana nowa osobowość nie jest identyczna ani z nową kultura, ani kulturą pochodzenia, ale harmonijnie łączy w jedną spójną całość dwie lub więcej tożsamości kulturowe. Jednostka jest w pełni świadoma swych cech indywidualnych, a jednocześnie staje się wyzwolona z uprzedzeń i stereotypów.

Podsumowanie

Wynikiem spotkania międzykulturowego podczas Międzynarodowego Forum Dialogu Kultur jest poszerzona zdolność postrzegania i zaakceptowania „obcego” jako innego ze związanymi z tym wieloznacznościami. Uczestnicy stali się bardziej otwarci na przedstawicieli innych kultur a jednocześnie świadomi własnych ograniczeń. Zdobywając umiejętność reagowania z większym wyczuciem na zjawisko obcości łatwiej będą mogli podjąć wyzwania jakie niesie z sobą bezpośredni kontakt z wielokulturowością.

Literatura:

Brewster E. T., Brewster E. S. 1987. Language Acquisition Made Practical. Lingua House. Pasadena.

Eilers F.–J. 1987. Communicating Between Cultures. Editrice Pontificia Uniwersita Gregoriana. Roma.

Pilch T. (red) 2000. O potrzebie dialogu kultur i ludzi. Wyd. Akademickie „Żak”. Warszawa.

Stewart J. 2002. Mosty zamiast murów. Wyd. Naukowe PWN. Warszawa.